انواع داروی ضد قارچ؛ نحوه مصرف و عوارض آن

انواع داروی ضد قارچ؛ نحوه مصرف و عوارض آن

انواع داروی ضد قارچ؛ نحوه مصرف و عوارض آن : قارچ ها در سراسر جهان و در محیط های مختلف یافت می شوند و بیشتر آنها عامل بیماری نیستند. با این حال انواع مختلف عفونت های قارچی نیز در اثر تماس با قارچ یا گرده (اسپور) قارچی موجود در هوا ایجاد می شود. استفاده از داروهای ضد قارچ یکی از راه های عالی برای درمان این نوع بیماری است. در این مقاله با انواع داروهای ضد قارچ، نحوه عملکرد و نکات مهم مرتبط با آن ها بیشتر آشنا می شوید.پس تا پایان انواع داروی ضد قارچ؛ نحوه مصرف و عوارض آن همراه کارستون باشید.

شایع ترین عفونت های قارچی

بیشتر عفونت های قارچی نواحی مانند پوست، ناخن ها و غشاهای مخاطی را تحت تاثیر قرار می دهند. برخی از آنها می توانند مشکلات جدی تری ایجاد کنند و با ایجاد مننژیت یا ذات الریه به طور بالقوه تهدید کننده زندگی باشند.

چند نمونه از شایع ترین عفونت های قارچی عبارتند از:

کرم حلقوی (Ringwarm) یا تینه‌آ: نوعی عفونت قارچی پوستی است که در پوست سر، پاها، کشاله ران و بعضی دیگر از قسمت‌های بدن اتفاق می‌افتد.

قارچ ناخن: نوعی عفونت قارچی که معمولا در ناخن پا ایجاد می‌شود، اما ممکن است ناخن‌های دست را هم درگیر کند.

عفونت مخمر واژن: این عفونت به‌علت رشد زیاد مخمر کاندیدا (Candida) در واژن و اطراف آن ایجاد می‌شود.

برفک دهان: وقتی مخمر کاندیدا بیش‌ازحد درون دهان رشد می‌کند.

عفونت های قارچی جدی تر

پنومونی قارچی، مننژیت قارچی و حتی عفونت‌های ساختاری، از جمله عفونت‌های قارچی، کمتر شایع اما جدی‌تر هستند.

چند نمونه از عفونت های قارچی جدی تر:

کاندیدا
آسپرژیلوس
کوکدیودیس
هیستوپلاسما
کریپتوکوکوس
بلاستومایسیس.

انواع داروهای ضد قارچ

انواع مختلفی از داروهای ضد قارچ وجود دارد و بسته به نوع دارو، نوع عفونت و شدت آن، ممکن است داروهای خوراکی، پمادهای موضعی یا تزریق داخل وریدی باشند.

به خاطر داشته باشید که داروهای ضد قارچ با آنتی بیوتیک ها متفاوت هستند. آنتی بیوتیک ها قارچ ها را از بین نمی برند و برای از بین بردن باکتری ها استفاده می شوند. در واقع مصرف آنتی بیوتیک ها خطر ابتلا به عفونت های قارچی را افزایش می دهد.

مثلا بسیاری از خانم‌ها بعد از یک دوره مصرف آنتی‌بیوتیک دچار برفک می‌شوند، زیرا آنتی‌بیوتیک باکتری‌های طبیعی و کم‌خطر پوست و واژن را از بین می‌برد و امکان رشد قارچ را آسان‌تر می‌کند.

داروهای ضد قارچ بر اساس خواص شیمیایی و نحوه عملکردشان طبقه بندی می شوند. در ادامه در مورد انواع داروهای ضد قارچ توضیح خواهیم داد.

آزول‌ها (Azols)

آزول‌ها یک از انواع بسیار پرکاربرد داروهای ضد قارچ هستند که آنزیم لازم برای ساخت غشای سلولی قارچ را دچار مشکل می‌کنند. با ناپایدارشدن غشای سلولی و نشت محتویات سلول، سلول قارچی نابود می‌شود.

آزول‌ها دو زیرمجموعه دارند:

ایمیدازول
تریازول

انواع ایمیدازول و بیماری‌های هدف آن

کتوکنازول: عفونت‌های پوست و مو، عفونت‌های کاندیدای پوست و غشای مخاطی، بلاستومیکوز، هیستوپلاسموز.

کلوتریمازول: عفونت‌های پوست و غشای مخاطی.

میکونازول: عفونت‌های پوست و غشای مخاطی.

انواع تریازول و بیماری‌های هدف آن

فلوکونازول: عفونت‌های کاندیدا شامل عفونت‌های مخاطی، ساختاری و تهاجمی، کریپتوکوکوس.

ایتراکونازول: آسپرژیلوس، بلاستومیکوز، هیستوپلاسموز، عفونت کاندیدای مخاطی، کوکسیدیومایکوز یا تب دره، اونیکومایکوز یا قارچ ناخن.

پوساکونازول: آسپرژیلوس، عفونت‌های کاندیدای مخاطی و تهاجمی.

وریکونازول: آسپرژیلوس، عفونت کاندیدای مخاطی و تهاجمی، عفونت‌های مربوط به گونه فوزاریوم (Fusarium).

ایزاوکونازول: آسپرژیلوس و موکورمیکوز.

پلی‌ین‌ها (Polyenes)

پلی‌ین‌ها با ایجاد منافذ زیاد در دیواره سلولی قارچ، آن را مستعد ترکیدن می‌کنند و از بین می‌برند.

انواع پلی‌ین‌ها و بیماری‌های هدف آن

آمفوتریسین‌بی: فرم‌های مختلف آن برای درمان آسپرژیلوس، بلاستومایکوز، کریپتوکوکوس، هیستوپلاسموز، عفونت‌های کاندیدای مخاطی یا تهاجمی و کوکسیدیومایکوز استفاده می‌شود.

نیستاتین: عفونت‌های کاندیدای پوست و دهان.

آلیل‌آمین‌ها (Allylamines)

آلیل‌آمین‌ها مانند آزول‌ها آنزیم سازنده غشای سلول قارچ را دچار مشکل می‌کنند. تربینافین نمونه‌ای از آلیل‌آمین است که معمولا برای درمان عفونت قارچی پوست استفاده می‌شود.

اکینوکاندین‌ها

اکینوکاندین‌ها نوع جدیدی از داروی ضد قارچ هستند که آنزیم سازنده دیواره سلولی قارچ را مهار می‌کنند.

انواع اکینوکاندین‌ها و بیماری‌های هدف آن

انیدولافونژین: عفونت‌های کاندیدای مخاطی و تهاجمی.

کاسپوفونژین: عفونت‌های کاندیدای مخاطی و تهاجمی و آسپرژیلوس.

میکافونژین: عفونت‌های کاندیدای مخاطی و تهاجمی.

داروی چندکاره یا میسلانیوس (Miscellaneous)

نوع دیگری از داروی ضد قارچ است که نحوه عملکردش با داروهای قبلی فرق دارد. چند نمونه از انواع این دارو:

فیلوسیتوزین: نوعی داروی ضد قارچ است که جلوی ساخته‌شدن نوکلئیک اسید و پروتئین‌های قارچ را می‌گیرد و سلول نمی‌تواند مدتی طولانی رشد کند. فیلوسیتوزین برای درمان عفونت‌های ساختاری مربوط به کاندیدا و کریپتوکوکوس استفاده می‌شود.

گریزئوفولوین: این دارو جلوی تکثیرشدن سلول قارچ را می‌گیرد و می‌توان از آن برای درمان عفونت‌های پوست، مو و ناخن استفاده کرد.

فرم‌های مختلف داروهای ضد قارچ

پماد، اسپری یا محلول ضد قارچ

این داروها برای درمان عفونت پوست، پوست سر و ناخن طراحی شده‌اند. چند نمونه این داروها:

کلوتریمازول
اکونازول
کتوکنازول
میکونازول
تیوکونازول
تربینافین
آمورولفین

گاهی پماد ضد قارچ با کرم دیگری مثل کرم استروئیدی خفیف هیدروکورتیزون ترکیب می‌شود، مثلا برای درمان جوش‌های خاص. در این حالت پماد ضد قارچ در درمان عفونت و پماد استروئیدی در درمان التهاب ایجادشده توسط عفونت نقش دارد.

شامپوی ضد قارچ

شامپوی حاوی کتاکنازول گاهی برای کمک به درمان عفونت قارچی پوست سر و بیماری‌های پوستی خاص استفاده می‌شود.

شیاف واژنی

شیاف‌ها قرص‌هایی هستند که برای قرارگرفتن در واژن طراحی شده‌اند. بعضی از داروهای ضد قارچ که به‌شکل شیاف برای درمان برفک واژن استفاده می‌شوند:

کلوتریمازول
اکونازول
میکونازول
فنتیکونازول

داروهای ضد قارچ خوراکی

انواع مختلفی از این قرص‌های ضد قارچ وجود دارند، مثلا ژل خوراکی میکونازول و نیستاتین مایع برای درمان برفک دهان و گلو استفاده می‌شوند.

بعضی انواع دیگر هم به‌شکل قرص هستند، مانند:

تربینافین
ایتراکونازول
فلوکونازول
پوساکونازول
وریکونازول

این داروها برای درمان انواع عفونت‌های قارچی استفاده می‌شوند و انتخابشان به نوع عفونت بستگی دارد.

داروی ضد قارچ تزریقی

اگر عفونت قارچی جدی در بدن وجود داشته باشد، برای درمان آن از داروی ضد قارچ تزریقی استفاده می‌شود. بعضی از این داروها عبارت‌اند از:

آمفوتریسین
فلوسیتوزین
ایتراکونازول
وریکونازول
انیدولافونژین
کاسپوفونژین
میکافونژین.

این داروها تخصصی هستند و معمولا برای افراد بستری در بیمارستان تجویز می‌شود.

نحوه عملکرد داروهای ضد قارچ

داروهای ضد قارچ معمولا به دو صورت عمل می کنند:

مستقیم سلول‌های قارچی را می‌کشند
جلوی رشد سول‌های قارچی را می‌گیرند

داروهای ضد قارچ ساختار یا عملکردی را هدف قرار می دهند که برای سلول های قارچی ضروری است. بنابراین بدون آسیب رساندن به سلول های بدن انسان با عفونت های قارچی مبارزه می کنند.

دو ساختاری که بیشتر مورد هدف قرار می گیرند غشای قارچی و دیواره سلولی هستند. هر دوی این ساختارها سلول قارچ را پوشش داده و از آن محافظت می کنند. هرگاه یکی از این دو ساختار به خطر بیفتد، سلول قارچ منفجر می شود و می میرد.

عوارض جانبی احتمالی داروهای ضد قارچ

برای بررسی عوارض جانبی احتمالی باید راهنمای دارویی همراه را مطالعه کنید. به طور کلی ممکن است عوارض جانبی زیر برای هر دارو وجود داشته باشد:

کرم‌ها، اسپری‌ها، محلول‌ها و شامپوهای ضد قارچ: این داروها معمولاً هیچ عارضه‌ای ندارند اما گاهی اوقات برخی از افراد در ناحیه‌ای که دارو داده‌اند احساس خارش یا سوزش کمی می‌کنند یا پوست آن‌ها قرمز می‌شود. اگر این عوارض شدید باشد باید مصرف دارو را قطع کنید همچنین برخی از زنان پس از مصرف داروهای ضد قارچ واژن دچار التهاب در اطراف واژن می شوند.

داروهای ضد قارچ خوراکی: بیشترین استفاده از تربینافین برای عفونت ناخن، میکونازول و نیستاتین برای برفک دهان و فلوکونازول برای برفک واژن است. این داروها معمولاً هیچ عارضه ای ندارند و حتی فلوکونازول بدون نسخه به فروش می رسد اما برخی از داروهای ضد قارچ می توانند در برخی افراد مشکلات کبدی و عوارض جدی تری ایجاد کنند که در زیر به برخی از آنها اشاره می شود:

تربینافین: گاهی موجب درد و ناراحتی‌های شکم، کاهش اشتها، حالت تهوع، اسهال، سردرد، جوش، اختلال چشایی و درد عضله یا مفصل می‌شود.

فلوکونازول: ممکن است موجب حالت تهوع، درد شکم، اسهال، نفخ، سردرد و جوش شود.

میکونازول: ممکن است موجب حالت تهوع یا جوش شود.

نیستاتین: ممکن است موجب درد دهان شود.

ضد قارچ‌های تزریقی: احتمال ایجاد عوارض جانبی و مشکلات جدی در این داروها بیشتر است. با این حال برای درمان عفونت‌های قارچی جدی استفاده می‌شوند و باید تعادل بین عوارض جانبی و نیاز به درمان در نظر گرفته شود.

مدت زمان درمان با داروی ضد قارچ

عفونت‌های قارچی پوستی مثل پای ورزشکار یا کرم حلقوی: معمولا به مدت حداقل ۲ و حداکثر ۶ هفته کرم استفاده می‌شود.

عفونت قارچی ناخن: در صورت استفاده از قرصی مثل تربینافین، معمولا مدت درمان ۲ ماه است.

عفونت قارچی در پاها: این بیماری جدی‌تر است و متخصص مدت درمان را تعیین می‌کند.

چه افرادی بیشتر در معرض عفونت قارچی هستند؟

هر کسی ممکن است دچار عفونت قارچی بشود، اما این عفونت در افرادی با سیستم ایمنی ضعیف شایع‌تر است. مثلا:

افراد دارای عضو پیوندی
افراد تحت‌درمان مبتلا به سرطان
افراد مبتلا به ایدز یا اچ‌آی‌وی (HIV)
افرادی که به‌تازگی در بیمارستان بستری شده‌اند
افرادی که از داروهای حمایت از سیستم ایمنی استفاده می‌کنند.

چه افرادی نمی‌توانند از داروی ضد قارچ استفاده کنند؟

در کل همه افراد می توانند بدون مشکل از کرم ضد قارچ استفاده کنند. اگر شک دارید، با پزشک خود مشورت کنید.

قرص ضد قارچ قوی تر از کرم است و ممکن است با داروهای دیگری که مصرف می کنید تداخل داشته باشد. قبل از مصرف قرص های ضد قارچ باید با پزشک خود مشورت کنید. به طور کلی نوجوانان نباید قرص ضد قارچ مصرف کنند اما مصرف کرم مشکلی برای آنها ایجاد نمی کند.

افراد مسن قبل از مصرف قرص های ضد قارچ باید با پزشک مشورت کنند اما می توانند از کرم ضد قارچ استفاده کنند.

نکات پایانی

می‌توانید کرم‌های ضد قارچ مثل کلوتریمازول و تربینافین یا داروی خوراکی فلوکینازول را بدون نسخه از داروخانه تهیه کنید.

به یاد داشته باشید که استفاده از کرم اشتباه ممکن است عفونت پوستی شما را بدتر کند. مثلا استروئید نباید برای درمان بیماری پای ورزشکار استفاده شود، زیرا بیماری را بدتر می‌کند و در این مورد فقط باید از تربینافین بدون استروئید استفاده کرد.

تو بگو

آیا تا به حال عفونت قارچی خاصی داشته اید؟ برای درمانش از چه دارویی استفاده کردی؟ عوارضی هم داشت؟ در صورت تمایل می توانید تجربه و نظر خود را در قسمت «ارسال نظر» با ما در میان بگذارید.